Avrupa’da aşı krizi büyüyor

Avrupa Birliği’nde aşı tedariki tartışması kızışıyor. Bazı ülkeler aşılama sürecini askıya aldı. AstraZeneca yöneticisi AB’ye sıranı bekle uyarısı yaparken, AB ise, şirket ile imzalanan aşı sözleşmesini paylaşarak ‘hukuka başvururuz’ uyarısı yaptı.

Tedbirlere rağmen koronavirüs vakalarının kontrol altına alınamadığı Avrupa’da aşı krizi devam ediyor. Özellikle yeterli aşının olmaması ve mevcut aşıların tedarikinde yaşanan gecikme sonucu Avrupa Birliği’nde (AB) aşı gerginliği arttı.

AB Komisyonu, dün toplanarak aşı tedarikinde yaşanan sorunları aşmak için aşı ihraç planlarının Komisyon'a sunulması ve onaya tabi olmasını öngören mekanizmayla ilgili ayrıntıları görüştü.

Buna göre, Birlik içinde üretilen aşıların ihracatının gözetlenmesine yönelik bir mekanizma oluşturulacak ve üye ülkelerdeki tesislerde üretilen aşıların 3’üncü ülkelere ihracatını izne tabi tutacak. AB ile Kovid-19 aşısı ön alım anlaşması bulunan firmaların AB ülkelerindeki tesislerinde üretilen aşılar diğer ülkelere izinsiz satılamayacak.

Bu durum Birlik dışına aşı ihracatının yasaklanması olarak yorumlandı.

Diğer yandan AB Komisyonu, AstraZeneca ile Kovid-19 aşısı tedariki için 27 Ağustos tarihinde yapmış olduğu sözleşmeyi dün kamuoyu ile paylaştı ve şeffaflık vurgusu yaptı. AB Sözcüsü Eric Mamer, sözleşme metninin paylaşılmasının, firmanın gereklilikleri yerine getirmesini ve aşı tedariki gecikmelerinin önüne geçmesini umduklarını söyledi.

Bu paylaşım AB ile AstraZeneca arasındaki sorunun çözülemediği şeklinde değerlendirildi.

FT: KRİZ NOKTASINA YAKLAŞIYOR

Financial Times gazetesi AB’deki durumu şöyle aktardı: “AB’nin Kovid-19 aşılama planı, birkaç bölge aşı eksikliği nedeniyle aşıları askıya aldıktan ve Brüksel stokları korumak için aşı ihracatını sınırlandırdıktan sonra kriz noktasına yaklaşıyor.”

Pfizer firması geçtiğimiz haftalarda, üretim sıkıntısını ve diğer ülkelerle kontratlarını gerekçe göstererek Avrupa Birliği'ne aşı gönderimini yavaşlatacağını açıklamıştı. Benzer bir açıklamanın umutların bağlandığı İngiliz-İsveç ortaklı ilaç şirketi AstraZeneca'dan da gelmesi üzerine Avrupa Birliği'nin aşı programı bir anda tehlikeye girmişti.

AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen bu yaza kadar Avrupa’da nüfusun yüzde 70’ine aşı imkânı sunacakları sözü vermişti.

AB-ASTRAZENECA GERGİNLİĞİ

AB ve AstraZeneca arasındaki sözleşmeye göre, firmanın, AB'nin sipariş ettiği toplam 400 milyon dozun 80 milyonunu bu hafta içinde teslim etmesi gerekiyordu. Fakat AstraZeneca 22 Ocak'ta, tedarik sorunu yaşadığını ve AB'ye öngörülenden daha az aşı temin edebileceklerini duyurdu. Firmanın tedarik kesintisi nedeniyle yılın ilk çeyreğinde 31 milyon doz yani daha önce anlaşılan miktardan yüzde 60 daha az aşı temin edecek olan AB'den konuya dair gelen açıklamada firma tarafından sunulan lojistik gerekçenin inandırıcı bulunmadığı ifadeleri yer aldı. AstraZeneca'nın sözleşmeye uymadığını savunan AB, firmanın başka ülkelere kesintisiz sevkiyat sürdürdüğüne dair şüphelerini dile getirdi.

AB yetkilileri bunun nedeninin İngiltere, İsrail ve ABD gibi ülkelere aşıların verilmesi olduğunu düşünüyor.

‘AB SIRASINI BEKLEMELİ’

AstraZeneca'nın CEO'su Pascal Soriot ise önceki gün yaptığı açıklamada, AB ile yapılan aşı sözleşmesini ihlal etmediklerini savunarak, "AB, AstraZeneca ile sözleşmeyi İngiltere'den 3 ay sonra imzaladı ama İngiltere ile aynı zamanda aşıya erişim talep ediyor. AB ile yapılan aşı sözleşmesi çok açık. AB'ye taahhüdümüz, elimizden gelenin en iyisini yapacağımız şeklinde" ifadelerini kullandı.

Soriot, AB'nin AstraZeneca'ya aşı geliştirme ve üretim faaliyetleri için 336 milyon euro avans verdiği açıklamalarına yönelik olarak aynı yatırımı İngiltere'nin de yaptığını ve AB'nin sırasını beklemesi gerektiğini söyledi.

‘MAHALLE KASABI’

AB Komisyonunun Sağlıktan Sorumlu Üyesi Stella Kyriakides ise, AstraZeneca'yı "mahalle kasabına" benzeterek, "Biz 'ilk gelen malı alır' mantığını reddediyoruz. Bu mahalle kasaplarında işe yarayabilir ancak sözleşmelerde böyle bir şey söz konusu olamaz. Bizim ön alım anlaşmamızda hiç olamaz" dedi.

“AstraZeneca'dan sipariş ettiğimiz aşıların hızlı teslimatı konusunda şirketin net bir plan sunmasını talep ediyoruz” diyen Kyriakides, AB'den yapılan aşı ihracatında netlik ve tam şeffaflık çağrısı yaptı

‘AB HAKKINDAN FAZLA AŞI ALIYOR’

AB'den gelen sert açıklamaların ardından AstraZeneca da AB'yi "aşılarda hakkından fazlasını almakla" suçladı. Soriot, "Dünya nüfusunun yüzde 5'ine sahip Avrupa, tedarikimizin yüzde 17'sini alıyor" dedi.

65 YAŞ ÜSTÜNE UYGULANAMAZ

AB ile AstraZeneca arasında tedarik krizi sürerken bir de 65 yaş konusu ortaya çıktı. Alman Aşı Komisyonu, aşının 65 yaş üstünde kullanımı için yeterli veri bulunmadığını bildirdi.

Almanya'da salgın hastalıklarla mücadele konusunda yetkili Robert Koch Enstitüsü'ne bağlı Aşı Komisyonu, aşının 65 yaş üzerindeki etkinliği konusunda elde yeterli veri bulunmadığını belirterek bu nedenle sadece 65 yaş altına uygulanmasını tavsiye etti.

BELÇİKA’DAKİ FABRİKAYA TEFTİŞ

Diğer yandan AstraZeneca'nın Belçika'nın Seneffe beldesindeki fabrikasına Belçika Sağlık Bakanlığı'nın talimatıyla önceki gün müfettişler gönderildiği bildirildi. AB Komisyonu'nun isteği üzerine verilen talimatla yapılan teftişte, şirketin aşı sevkiyatında açıkladığı gecikmelerin fabrikadaki sorunlardan kaynaklanıp kaynaklanmadığının denetlendiği kaydedildi. Teftiş sonucuyla ilgili bir açıklama ise henüz yapılmadı.

AstraZeneca'nın AB içinde Belçika ve Hollanda'da fabrikası bulunuyor.

AŞILAMA DURDURULDU

Bu arada Financial Times’ın haberine göre, Paris'teki yetkililer, aşı eksikliği sebebiyle Kovid-19 aşılarının ilk enjeksiyonlarını yapmayı bırakırken, Lizbon da aşı uygulamasının daha yavaş olacağını duyurdu. Madrid de aşılama kampanyasının 10 gün süreyle durdurulacağı uyarısında bulunuldu.

AB KONSEYİ BAŞKANI:TÜM HUKUKİ YOLLARI KULLANIRIZ

AB Konseyi Başkanı Charles Michel dört AB liderine yazdığı 27 Ocak tarihli mektupta, "Meselenin şirketlerle diyalog ve müzakere yoluyla çözülmesine ilişkin tüm çabaları destekliyorum. Ancak eğer tatmin edici bir sonuç elde edilmezse, tüm seçeneklerimizi değerlendirmemiz ve tüm hukuki yolları ve sözleşmeler çerçevesinde tasarrufumuzdaki icra tedbirlerini kullanmamız gerekiyor" ifadelerini kullanmıştı.

DSÖ: AŞIYA EŞİT ERİŞİM VAADİ RİSK ALTINDA

Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) Avrupa Direktörü Hans Kluge tarafları sakinleştirmek için, aşı üreticilerinin arzdaki eksikliği gidermek için aralıksız çalıştığını söyleyerek, ‘sabırlı olmalıyız’ vurgusu yapmıştı.

DSÖ Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus da, Kovid-19'a karşı geliştirilen aşıların dünya genelinde eşit dağıtılmadığı hakkında uyarıda bulunmuştu. İlk aşıların uygulanmaya başladığı sırada verilen eşit erişim vaadinin ciddi risk altında olduğunu kaydeden Ghebreyesus, "Aşıların, dünyadaki eşitsizlik duvarında başka bir tuğla haline gelme tehlikesiyle karşı karşıyayız. 49 yüksek gelirli ülkede 39 milyondan fazla doz aşı uygulanırken, en düşük gelirli ülkede sadece 25 doz aşı yapıldı. Açık konuşmam gerekiyor, dünya feci bir ahlaki başarısızlığın eşiğinde" ifadelerini kullanmıştı.

ÇİN: AŞILAR KÜRESEL KAMU MALI OLMALI

Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Zhao Lijian, gelişmekte olan ülkelerin yeni koronavirüs aşılarına erişimine aktif katkı sağlamaya hazır olduklarını açıkladı.

Çin'in SINOVAC şirketi tarafından geliştirilen Kovid-19 aşısı kısa süre önce Şili'ye ulaştı. G

Günlük basın toplantısında gelişmeyi değerlendiren Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Zhao Lijian, "Çin, Şili dâhil Latin Amerika ülkeleriyle birlikte gelişmekte olan ülkelerin aşıya erişimine yardım edecek, böylece insanlığın sağlık alanında ortak kader topluluğu oluşturmasına katkı sağlayacak" diye konuştu.  

Hafta başında da Dünya Ekonomik Forumu’nun açılışında konuşan Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, “Aşılar küresel kamu malı olmalı" önerisinde bulunmuştu.

BLOOMBERG: BİRLİĞİN AMACI SORGULANIYOR

Bloomberg’de konuyla ilgili bir analizde şu yorumlar yer aldı: “Brexit'ten göçe, Avrupa Birliği son yirmi yılda çok sayıda krize göğüs gerdi. Hiçbiri, vatandaşlarının çoğunu koronavirüse karşı aşılamadaki başarısızlığı kadar derin bir şekilde etkilemedi.”

AB’nin varoluşsal yeni bir krizle karşı karşıya kaldığı söylenen analizde, “Eğer 27 ülkenin birlikte çalışması, hükümetlerin tek başına hareket etmelerinden daha az etkili ise, o zaman Birliğin amacı nedir?”

MACARİSTAN ÇİN AŞISINI TERCİH ETTİ

Macaristan, Çinli Sinopharm şirketinin geliştirdiği Kovid-19 aşısını onaylayan ilk AB ülkesi oldu. Sağlık Hizmetleri Genel Müdürü Cecilia Muller, onayın yetkili kurum tarafından dün verildiğini duyurdu.

Avrupa Birliği'nden yeterli miktarda aşı gelmediğini hatırlatan Macaristan Başbakanı Viktor Orban, bu yüzden farklı kaynaklardan aşı temin etmeye çalıştıklarına işaret etti.

Orban, bugüne kadar 2 milyon kişinin aşı olmak için kayıt yaptırdığını belirterek, ülkesinin yakın zamanda Çin'den aşı alımı konusunda anlaşma imzalayacağını, kendisinin de Çin aşısına güvendiğini ve bu yüzden Çin aşısını bekleyeceğini anlattı.

Aydınlık